تاریخچه معدنکاری در معدن کوشک بر اساس روشهای استخراج، بکارگیری ماشین‌آلات تجهیزات معدنی در اکتشاف، استخراج و کانه‌آرایی به دو دوره سنتی و مکانیزه تقسیم‌بندی شده است:
دوره ی سنتی
معدن سرب و روی کوشک از دیرباز مورد توجه معدنکاران قدیمی بوده است. آثار کارهای قدیمی نشان‌دهنده استخراج کلوخه های پرعیار سرب از رخنمون های شرقی معدن که به کوشک قدیمی موسوم است می‌باشد. آنچه مسلم است طی این مدت عملیات کنده‌کاری با ابزار ساده دستی و بدون استفاده از هرگونه چالزنی و مواد ناریه انجام می شده است.
از سال ۱۳۱۸ عملیات معدنکاری با چالزنی دستی واستفاده از باروت آغاز گردیده بدین صورت که شخصی قلم حفاری نسبتاً بلندی را در محل مورد نظر قرار می داده و فرد دیگری با پتک به ته آن ضربه می زده سپس چالها را با باروت منفجر می کردند و تا سال ۱۳۲۸ به مدت ۱۰ سال معدن به مرحوم فاضلی اجاره داده شده بود. اهم کارهای معدنی طی این مدت نیز در کوشک قدیمی (جبهه شرقی معدن) و با بکارگیری روش اتاق و پایه صورت گرفته است. در این مدت استخراج قسمتهای پرعیارسنگ انجام می شده و قسمتهای با عیار پایین و باطله را به عنوان ستون جهت نگهداری سقف نگه می‌داشتند و در جاهائی که تمامی سنگ دارای عیار بالا بوده است نگهداری سقف را توسط یکسری ستون های سنگ چین تأمین می‌کردند که شواهدی بر این امر در منطقه کوشک هنوز برجاست ؛ خاک کشی و حمل مواد استخراج شده توسط دلوهای لاستیکی ، گونی نخی و سبدهای چوبی وحمل توسط پشت افراد بوده است و اسنادی حاکی بر حمل روزانه ۴۰ تا ۵۰ گونی ۴۰ کیلویی برای هر نفر موجود است . سنگ استخراج شده که بصورت تکه‌های کوچک بود ، توسط زنان و کارگران محلی سنگ جوری می شده است و باطله از سنگ پر عیار به صورت چشمی جدا می شده است سپس دانه بندی حدود کمتر از یک اینچ (“۱) توسط چکش های دستی انجام می شده است سپس این سنگ دانه بندی شده برای انجام عملیات فراوری به مناطق نزدیک به آب یا چشمه های محلی انتقال می یافته (توسط شتر) به این صورت که با گل رس دوکهایی به قطر حداکثر ۳ سانتیمتر و طول ۱۵ سانتیمتر ساخته و در کنار هم چیده می شده و در بین آنها با گیاهی با نام محلی “پدن” قرار می دادند و سپس سنگ معدنی ، مجدداً دوک و به همین ترتیب ادامه می دادند تا به ارتفاعی نزدیک به یک متر تکرار می شد. با آتش زدن این کوره، سرب به صورت مذاب از پایین کوره خارج می شده و با رسیدن به آب سرد سرباره آن نیز از سرب جدا می شده و روی (Zn) آن نیز بر روی گل دوک که بعداٌ که در اثر حرارت به صورت سفال در آمده است، قرار می گرفته که پس از سرد شدن کوره آنها را می تراشیدند و قسمت اعظم مواد نیز بدون انجام عملیات فراوری کامل دور ریخته می شده است. نمونه این کوره ها در نزدیکی کوشک ، ده مرزه و منطقه بنیز می باشد که در حال حاضر اکتشاف معدن سرب و روی اکسیده چاه میر آغاز شده است و این سرب و روی حاصله را در بازار داخلی به مصرف می رساندند و هیچگونه مدارکی دال بر صدور سنگ معدن به خارج در این مدت وجود ندارد. با پیشروی معدن به سمت کوشک شمالی چاه اولیه زردو از ارتفاع ۱۰۰۰ متری از سطح دریا تا ارتفاع ۸۹۰ متر حفر گردیده و توسط یک اسکیپ چدنی و سیستم قرقره تغییر جهت کابل و با استفاده از اسب والاغ مواد معدنی بالای طبقه ۱۰۰ متری استخراج می گردید. در تونلها و طبقات فرعی معدن خاک کشی با فرغون و شاید با واگن دستی بوده است.
با گذشت زمان به جای اسب والاغ و شتر از تراکتور استفاده می شد که تراکتور روی شاسی قرار داشت و کابل به دور رینگ آن جمع می شد و با ورود موتور برق به معدن از یک دستگاه موتور الکتریکی برای کشیدن مواد معدنی استفاده می شده است.
ازسال ۱۳۲۸ تا ۱۳۳۸ به مدت ۱۰ سال مجوز بهره‌برداری بنام آقای مهندس مرتضی رستگار اصفهانی صادر گردیده است .طی این مدت نیز کماکان عملیات معدنکاری بصورت گذشته با تغییرات ناچیز ادامه یافته اما روند کارها بسوی معدنکاری کلاسیک و پیشرفته سوق داده شده است. چالزنی دستی واستفاده از مواد انفجاری کم کم جای خود را به پرفراتورهای ساده و کمپرسورهای تولید کننده هوای فشرده داد. سنگهای پرعیار توسط توبره (کیسه‌هایی که کارگران سنگ را با آنها حمل می‌کردند) و بوسیله کارگران محلی از معدن خارج و پس از سنگ جوری و دانه بندی به اندازه یک اینچ توسط کارگران وزنان محلی، کلوخه‌های پرعیار سرب و روی را به بندر خرمشهر به منظور صادرات حمل می‌کردند.
وجود ذخایر معدنی قابل توجه با کیفیت خوب امکان سرمایه‌گذاری دراز مدت را میسر ساخت . شرکت سیمیران در عملیات معدنی با آقای رستگار مشارکت نمود و تفکر مکانیزاسیون معدن قدرت گرفت . درسال ۱۳۴۲ شرکت R.T.Z از انگلستان نیز مشارکت نمود و زمینه یکسری عملیات اکتشافی نیمه تفصیلی فراهم گردید. حفاری های مغزه‌گیری از سمت شرق بطرف شمال که به قسمت زردو و پهنو معروف است یکی پس از دیگری با نتایج رضایت بخش انجام شد. نتایج مطالعات امکان‌سنجی حاصل از این عملیات ذخیره اولیه ۸۰۰۰۰ تنی معدن کوشک را به ۸۰۰۰۰۰ تن و سپس به ۱۲۰۰۰۰۰ تن افزایش داد. چنین ذخیره‌هایی که مجموع عیار روی وسرب آن ۲۰ درصد گزارش شده است، زمینه اصلی سرمایه‌گذاری اولیه را باعث شد. درسال ۱۳۴۵ شرکت معادن بافق تأسیس شد و سپس طراحی اساسی اکتشاف ، استخراج و کانه‌آرایی سیستماتیک صورت پذیرفت . و عملاً از همان سال حفر گزنگی به طول ۳۴۰ متر با شیب ۲۱ درجه به عنوان مسیر دسترسی اصلی آغازشد و همزمان با آن اقدامات لازم برای احداث یک واحد فلوتاسیون با ظرفیت ۴۰۰ تن در روز به منظور پرعیارسازی جمعی سرب و روی صورت پذیرفت.
درسال ۱۳۴۸ تجهیزات معدنی و کانه‌آرایی نصب و آغاز بکار کرد. از این پس دوره‌ای تازه در تاریخ معدن کوشک رقم خورد ودوره مکانیزاسیون معدن آغاز گردید.
دوره مکانیزاسیون از سال ۱۳۴۶ به بعد
پس از تمدید پروانه بهره‌برداری درسال ۱۳۴۵ و تأسیس شرکت معادن بافق درسال ۱۳۴۶ طراحی استخراجهای زیرزمینی آغاز شد و کارخانه کانه‌آرایی سرب و روی با ظرفیت ۴۰۰ تن در روز تأسیس گردید و همزمان معدن آماده‌سازی شد و کارخانه در سال ۱۳۴۹ آغاز به کار نمود. از سالهای ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۱ عملیات استخراجی در قسمتهای پرعیار کانسار یعنی منطقه زردو با عیار مجموع ۲۰ درصد بطور فشرده و پیگیر انجام و پس از مراحل کانه‌آرایی و فلوتاسیون ، کنسانتره حاصله به کشور انگلستان صادر می‌شد.
درسال ۱۳۵۱ کلیه سهام شرکت معادن بافق به مالکیت ایرانی درآمد و روش کانه‌آرایی انتخابی در دستور کار قرار گرفت.ظرفیت کارخانه افزایش یافت و خط تولید کنسانتره سرب و روی از یکدیگر جداشد . در طرح توسعه کارخانه ظرفیت روزانه ۴۰۰ تن به ۶۰۰ تن افزایش یافت و از سال ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۶ تکمیل و مورد بهره‌برداری قرار گرفت. خوراک کارخانه کانه آرایی تا سال ۱۳۶۶ کلاً ازمعدن زیرزمینی تأمین می‌شده و از سال ۱۳۶۶ همراه با آماده‌سازی معدن روباز ( در بخش پهنوی شمالی)، بخشی از خوراک کارخانه توسط معدن روباز تأمین گردیده است.
